یکی از پروژه های پژوهشی اصلی اندیشکده مدیریت و اقتصاد مرکز پژوهشی آرا (سرآمد)، در ماههای اخیر، استخراج «الگوی توسعه صنعت بانکرینگ کشور» است. این طرح، درصدد است با توجه به اهمیت و سودآوری این حوزه، صنعت بانکرینگ ایران را مورد بررسی و تحلیل قرار داده و مدلی برای توسعه آن ارائه کند. این اندیشکده تلاش دارد، به سیاق اغلب پروژه های مرکز پژوهشی آرا، از منظر جهانی و ملی به موضوع بپردازد و مزیت‌ها، ظرفیت‌ها، مشکلات، چالش‌ها و مباحث اقتصادی مرتبط با آن را مورد تحلیل و ارزیابی قرار دهد.
امروزه حدود ۸۵ درصد تجارت جهانی از طریق حمل و نقل دریایی صورت می‌گیرد. و یکی از ملزومات اصلی این مهم، مسأله سوخت کشتی ها است. صنعت سوخت دریایی، شبکه گسترده ای از سازمان ها و مراودات تجاری را در برمی‌گیرد، و زنجیره تأمین این صنعت از پالایشگاه و انبارهای نفت آغاز شده و مرحله نهایی زنجیره سوخت دریایی، عملیات سوخترسانی است که یا از اسکله‌های مخصوص یا به طور مستقیم و یا در لنگرگاه و دریا از طریق برج‌های سوخت‌رسان به کشتی عرضه می شود.
بانکرینگ یا سوخترسانی به کشتیها، به عملیاتی اطلاق می‌شود که در آن یک ایستگاه ساحلی، سوخت مورد نیاز برای روشن شدن موتورهای اصلی و کمکی شناورها را در اختیارشان قرار می‌دهد. ضمن این‌که تأمین آب و آذوقه، ارائه خدمات فنی و مهندسی، پزشکی و بهداشتی، امکان اسکان و تعویض خدمه کشتی، جمع‌آوری پسماندهای نفتی و زباله‌های کشتی و ... از جمله خدمات جانبی بانکرینگ است.
صنعت سودآور بانکرینگ به عنوان یکی از اجزای مهم حمل و نقل دریایی، امروزه جایگاه خود را در اغلب نقاط جهان پیدا کرده است. از جمله مزایای آن می‌توان به ارزآوری بالا، اشتغالزایی و توسعه اقتصادی، ارتقای سطح اعتبار اقتصادی و سیاسی کشور بانکرینگ کننده، کاهش قاچاق سوخت و فرآوردههای نفتی و ارتقای رتبه بنادر ساحلی به علت عملیات سوخترسانی به کشتیها و ارائه خدمات جانبی اشاره کرد.
در این میان، در منطقه خلیج‌فارس، به‌عنوان یکی از مناطق استراتژیک و موردتوجه دنیا، رقابت شدیدی برای اجرای عملیات سوخترسانی به کشتی ها برقرار است. سالانه بالغ بر ۱۲ هزار فروند کشتی در خلیج فارس تردد می کنند و این منطقه، ظرفیت سوخت رسانی به کشتی ها را تا ۲۵ میلیون تن در سال داراست.
اندیشکده سرآمد برای طرح پژوهشی حاضر، طی ۴ ماه گذشته، علاوه بر مطالعات کتابخانه ای و تحلیل محتوای اخبار و مصاحبه‌های علمی این حوزه، پنج نشست تخصصی با خبرگان این حوزه و سه نشست علمی رسانه‌ای برگزار کرده است.
با توجه به نتایج و یافته های این پژوهش تا کنون، مشکلات و چالش های صنعت بانکرینگ در ایران را می توان در عبارت های زیر خلاصه کرد:
ساختار دولتی صنعت بانکرینگ کشور
کافی نبودن زیرساخت های موجود برای توسعه صنعت بانکرینگ
دید نه چندان مناسب برخی از نهادهای دولتی به رشد صنعت بانکرینگ
فقدان مکانیسم فروش اعتباری
فقدان عملکرد زنجیره ای شرکت های بانکرینگ ایرانی
ضعف عرضه سوخت نفت کوره داخلی در تمام فصول سال
کمبود امکانات شرکت های بانکرینگ ایرانی
الزامات مطرح شده در کنوانسیون مارپول
وضع تحریم های بین المللی علیه ایران
رقبای بالقوه در منطقه و پیشتازی رقبای موجود
پروژه های انتقال نفت خام از خلیج فارس به دریای عمان
همچنین یافته های این پژوهش تا مرحله کنونی نشان می دهد، ایران ظرفیت‌های ارزشمندی در این صنعت دارد که مهمترین آن ها عبارتند از:
وجود اسناد بالادستی پشتیبانی کننده در این زمینه
موقعیت ژئوپلیتیک ممتاز
برخورداری از مرز آبی وسیع
بهترین عمق برای لنگر انداختن کشتیها
برخورداری از ظرفیت بالای پالایشی کشور
وضعیت اشتغال و امنیت در بنادر ایران
مناطق بالقوه توسعه و قطبهای بانکرینگ در ایران
طبق پیش بینی مدیران اندیشکده سرآمد، قرار است این پروژه پژوهشی در نهایت به ارائه الگویی برای توسعه صنعت بانکرینگ کشور ختم شود. اخبار و محتواهای تکمیلی درباره مراحل بعدی این پژوهش علاوه بر سایت مرکز بر روی سایر درگاه های رسانه ای شبکه سیاست گذاری ملی ایران (Samanetwork@) قابل مشاهده خواهد بود.
