مرکز پژوهشی آرا در کتاب گزارش راهبردی” غفلت از اوقات فراغت زنان” به بررسی چگونگی گذران اوقات فراغت زنان می‌پردازد. در کتاب غفلت از اوقات فراغت زنان آمده است: زنان خانه دار اغلب در مدیریت زمان خود دچار مشکل می شوند و درک درستی از مفهوم فراغت ندارند. با توجه به بالا بودن درصد بیماریهای روحی مانند افسردگی در میان زنان جامعه، اوقات فراغت مفید می تواند از نظر روحی و عاطفی زنان را برای ایفای نقش های مهم شان آماده کند.
شاغل یا خانه دار بودن زنان در تعریف فراغت برای آنها تاثیر گذار است. گاهی زنان شاغل با توجه به افزایش نقش و مسئولیت، «فراغت» را جزءحقوق خود نمی بینند یا دیگران این فرض را ندارند که آنها نیاز به فراغت دارند. «رویکردهای مردسالارانه» سایه بسیاری بر بحث اوقات فراغت انداخته است، به طوریکه برخی از مردان ساعاتی را که زنان سرکار می روند جزء ساعات «فراغت» آنها محسوب می کنند و مشهود یا غیر مشهود برای آنها وقت فراغتی قائل نیستند و زنان نیز به دلیل از دست ندادن زمان فراغت خود مجبورند که از این حق خود چشم پوشی کنند. از طرف دیگر زنان خانه دار در نگاه مردسالارانه نیز تمام زندگیشان «فراغت» محسوب می شود و به همین دلیل برنامه منسجمی برای فراغت به معنای علمی پیدا نمی کنند و بیشتر وقت خود را به انجام کارهای منزل و نهایتا کارهای روزمره ای همچون دیدن تلویزیون و خواب و ... می گذرانند بدون آنکه احساس خوبی داشته باشند. ساعاتی که با فرزندان خود به پارک یا فضاهای تفریحی می روند در نگاه کلی ساعات فراغتشان محسوب می شود در حالیکه ممکن است این ساعات برای زنان آرامش یا احساس خوبی به همراه نداشته باشد و حتی جزء ساعات کار (خانگی) محسوب گردد. در نتیجه لازم است تا در تعریف فراغت برای زنان معیارهای واقع بینانه و درستی در نظر گرفته شود تا با توجه به آن معیارها بتوان تصویری واقعی ارائه داد.
مهمترین مشکلاتی گذران اوقات فراغت زنان
کمبود زمان و منابع مالی و همچنین مشکلات اجتماعی است. ضیق وقت زنان بعلت مسئولیت كار خانگي و مراقبت از فرزندان، دسترسي به منابع مالي كمتر، تصورات و باورهای فرهنگی نادرست مانند، دانستن جای زن در خانه، سيطره الگوي فراغت خانوادگي بر برنامههاي گذران فراغت زنان، وجود نگاه منفی به فراغت فردی زنان (بخصوص زنان متاهل و دارای فرزند) از یک سو و از سوی دیگر مشکلات اجتماعی مانند: احساس عدم امنيت در حوزه عمومي، كمبود تسهيلات زيربنايي از جمله مجموعههاي چندمنظوره فرهنگي- ورزشي با قابليت نگهداري كودكان، پارك هاي بانوان، حمل ونقل ارزان با قابليت دسترسي به مراكز مختلف فرهنگی-اجتماعی لزوم اهمیت به زنان را بیش از پیش نمایان می سازد.
راهکارهای حل مشکل اوقات فراغت زنان
وجود جامعه ایمن باعث می‌شود که زنان از لحاظ روانی و فیزیکی در آرامش خاطر باشند و امکان حضور در عرصه‌های اجتماعی برایشان فراهم تر باشد. رفع اين موانع در گرو اهميت دادن به وضعيت زنان در برنامه ريزي ها و سياست گذاري هاي فراغت است. باتوجه به این معضلات و مشکلات، راهکارهای و راهبردهایی پیشنهاد داده می‌شود که از قرار ذیل است:
آموزش مهارت‌های زندگی، اولین و موثرترین گام برای ارتقای وضعیت اوقات فراغت زنان است. مهارت‌های زندگی اعم از ویژگی‌های روانشناختی (افزایش اعتماد به نفس، افزایش نشاط، بهبود روابط عاطفی با اطرافیان، خودشناسی و ... ) و مهارت‌های کاربردی زندگی (مدیریت زمان، مدیریت منابع مالی و ...) است. تربیت و پرورش زنان آگاه و با اعتماد به نفس موجب می‌شود که داشتن اوقات فراغت مطلوب و بهینه را برای زندگی بهتر و باکیفیت‌تر، حق خود بدانند و برای بهبود اوقات فراغت خود تلاش داشته باشد و همچنین برای اصلاح رویکردهای مردسالارانه از طریق اقناع مردان در جهت ضرورت فراغت زنان (با توجه به سلامت عاطفی و روانی آنها) تلاش کنند.
بازنگری در قانون فراغت زنان، دومین گامی است که از مسئولان دولتی انتظار میرود. تفاوت های زنان و مردان، نیاز به بازبینی تعریف اوقات فراغت زنان را بیش از پیش مشخص میکند. چرا که اوقات فراغت زنان مفهوم کیفی است که باید با توجه به پارامترها و شاخص‌های مختلفی بررسی شود و طیفی از تنوعات مختلف را در خود بگنجاند. با توجه به تعداد زنان شاغل و مادران که بعلت ضیق وقت و نیاز بیشتر به اوقات فراغت مطلوب باید برای آنان امکانات و خدمات تسهیل شود.
تولیدات فرهنگی فاخر، سومین گامی است که با توجه به مصرف فراغتي چشمگير بانوان باید مورد مداقه قرار گیرد. زنان مخاطب تلويزيون و كانال هاي ماهواره اي هستند. باید حجم برنامه هاي توليدي مانند شبكههاي فيلم و سريال عامه پسندرا بالا برد و از طرفی باید محصولات فرهنگي، بصري فاخرتولید کرد. اين مهم در گرو سرمايه گذاري گسترده و نيز پرورش فيلمنامه نويسان و هنرمندان متخصص، متعهد و خلاق است. توليدات فرهنگي بايد بر اساس نيازسنجي مخاطبان به تفكيك جنس، پاسخگوي مطالبات فراغتي آنان باشد .در ميان رقباي قدرتمند خارجي با جذابيت و استفاده از عناصر بومي اسلامي از جمله تاريخ و آداب و رسوم و ادب فارسي سر برآورد و ضمن توجه به سازوكارهاي جامعه مدرن، به جذب مخاطب بپردازد.
با توجه به شیوع و گسترش فضای مجازی بین زنان، لزوم آموزش سواد رسانه‌ای برای استفاده مطلوب و بهینه موضوعی است که مسئولین امر باید درین حوزه برنامه ریزی کنند. متولیان امور فرهنگی برای تولید محتوای مفید و مورد نیاز زنان همت و تلاش داشته باشند چرا که اگر اقدامی برای ارتقای محتوای در دسترس زنان صورت نگیرد، قطعا مشکلات و معضلات جدی (اتلاف وقت، اضافه بار اطلاعاتی، محتواهای نادرست و بعضا آسیب‌زا ) گریبانگیر آنان خواهد شد.
مجموعه‌های چند منظوره مانند احداث پارك ها و فضاهاي فراغتی، از جمله راه اندازي مراكز تفريحي ورزشي چندمنظوره در كلانشهرها چهارمین گامی است که امکان خدمت رسانی را به زنان خانه دار و زنان شاغل داراي فرزندان خردسال را داشته باشد باید برداشته شود. در شهر تهران، تسهیلاتی توسط شهرداری فراهم شده است، اما باتوجه به جمعیت گسترده هنوز به امکانات بیشتری نیاز است و زنان ساکن کلانشهرها و سایر شهرهای کشورمان از بسیاری از امکانات محروم هستند.
حمل و نقل ایمن و ارزان و متناسب با مادران پنجمین راه درین هدف است. سياست گذاري و برنامه ريزي جهت ايجاد و حفظ حمل ونقل ايمن و امن به منظور افزايش سطح دسترسي زنان به فعاليت هاي فرهنگي، اجتماعي و نيز ورزشي تفريحي بسيار اثربخش خواهد بود. در شرايط فعلي ايجاد امكانات از جمله احداث معدود پارك هاي بانوان بدون توجه به موضوع حمل ونقل ايمن و ارزان، بيشتر زمينه هاي استفاده زنان طبقات متوسط رو به بالا را ميسر ساخته است. در شرایط کنونی، حمل و نقل متناسب با وضعیت مادران دارای فرزند خردسال تعبیه نشده است و بسیاری از مادران بعلت دشواریهای حمل و نقل با وسایل عمومی از بسیاری از امکانات محروم می‌شوند. به تازگی در چند ایستگاه اصلی متروهای شهر تهران، مکان‌هایی موسوم به اتاق کودک و مادر اختصاص داده شده است، که شایان ذکر است. وجود چنین مکان‌هایی برای مادران بسیار لازم و ضروری است.
