سکوهای برخط باربری ; راهکاری برای بهره‌مندی از ظرفیت مغفول ناوگان باری کشور
امروزه نقش کلیدی حمل‌ونقل و زیرساخت‌های آن در توسعه تجاری – اقتصادی و ایجاد ارتباط میان بازارهای مختلف داخلی و جهانی بر همگان روشن است. اهمیت سرعت حمل‌ونقل و هزینه‌های آن تا حدی است که توجیه اقتصادی برای تولید بسیاری از محصولات کشاورزی و معدنی به این عامل وابسته است. بنا بر آمارهای موجود، سهم حمل‌ونقل از قیمت نهایی محصول در ایران حدود ۱۲ درصد است که این میزان، ۵/۱ تا ۲ برابر کشورهای صنعتی و توسعه‌یافته است. این درحالی است که سهم هزینه‌های حمل‌ونقل از محصولات صادراتی کشور حدود ۲۷ درصد است و در بسیاری از موارد، جذابیت صادراتی این محصولات را از مبدأ کشورمان تحت تاثیر قرار داده است. در ایران سهم حمل‌ونقل جاده‌ای در مقایسه با دیگر مدهای حمل‌ونقلی بسیار بالاتر است؛ از جمله علل این موضوع، دسترسی گسترده به مسیرهای جاده‌ای، کمتر بودن تعداد دفعات بارگیری، سهولت دسترسی به مراکز تولید و جذب محصول در زمان کوتاه‌تر است. هرچند که کندبودن روند تکمیل قطعات ناقص شبکه ریلی کشور و عدم اعطای تسهیلات لازم برای تشویق تجار و صاحبین کالا با هدف افزایش حمل و نقل ریلی کالا در کشور سبب عدم ایجاد فضای رقابتی میان این دو مد جابجایی زمینی بار شده است.
درحالی‌که بیش از ۹۰ درصد از حمل بار کشور از مسیرهای جاده‌ای انجام می‌شود، هزینه حمل‌ونقل جاده‌ای در ایران بیش از ۶۰ درصد این هزینه در کشورهای اروپایی است. از طرف دیگر پیمایش بدون بار ناوگان حمل‌ونقل باربری در کشور حدود ۵۰ درصد است که نسبت به کشورهای اروپایی با نسبت پیمایش بدون بار ۲۳ درصدی، مقدار بسیار بیشتری است. به عبارتی به ازای هر ۲۲۰ کیلومتر پیمایش ناوگان باری تنها در ۱۰۰ کیلومتر آن جابجایی بار انجام می‌شود. اگرچه عدم بهره‌برداری از کلیه فرصت‌های ترانزیتی کشور در مسیرهای کریدوری شمال – جنوب و شرق – غرب یکی از دلایل کمبود بار در کشور است اما علت اصلی این امر را باید در وضعیت ناوگان باری کشور و شیوه‌های سنتی ارتباط میان صاحبین بار و رانندگان جست‌وجو کرد. بیش از ۸۰ درصد تملک ناوگان باری در کشور با رانندگان است که سبب کاهش قدرت برنامه‌ریزی و مدیریت و نیز جهت‌دهی به این ناوگان در راستای تسریع و افزایش حجم حمل بار در کشور شده است. از سوی دیگر فرسودگی ناوگان باری کشور با میانگین سن ۳/۱۹ سال سبب کاهش توان و ظرفیت حمل بار کشور شده است.
استفاده از تجربه موفق تاکسی‌های اینترنتی یکی از راه‌کارهای مبتنی بر فناوری و تکنولوژی در راستای بهره‌برداری بهینه‌تر از ظرفیت حمل بار کشور است. ارتباط مستقیم راننده و صاحب بار، اطمینان از پرداخت بها، مدیریت بارهای اولویت‌دار، ارزیابی مصرف سوخت و کنترل مسیر حرکتی راننده توسط صاحب بار از مزایای اصلی این سکوها (پلتفرم‌ها) در حوزه حمل بار محسوب می‌شود. با وجود ایجاد چندین سکوی برخط داخلی برای ایجاد بستر حمل بار اینترنتی، توفیق لازم در این زمینه کسب نشده است. مهم‌ترین علت آن هم عدم اعطای مجوز صدور بارنامه به صورت الکترونیکی توسط این سکوها بوده است که با توجه به نیاز این سکوها به ارتباط با شرکت‌های باربری عملاً مزیت آن‌ها در تسریع فرآیند درخواست تا حمل بار را از بین برده است.
از آن‌جا که سیستم حمل بار کشور با عواملی مانند درصد بالای حمل‌ونقل جاده‌ای و نرخ بالای خودمالکی ناوگان روبرو است، استفاده از این سکوها در راستای افزایش ظرفیت حمل بار کشور و متعاقباً افزایش درآمدهای عملیاتی سازمان راهداری و امور حمل‌ونقل جاده‌ای ناشی از افزایش صدور بارنامه، اجتناب‌ناپذیر است. در این راستا الگوبرداری از برنامه‌های مشابه دیگر کشورها مانند مالزی، هند، نیجریه، اسپانیا و دیگر کشورهای توسعه‌یافته به منظور ایجاد سازوکار منظم و قانونی برای برطرف کردن این نقیصه و افزایش ظرفیت حمل بار کشور ضروری است.
