مارس ۲۰۲۴

پس از من‌و‌تو نقد و بررسی تعطیلی شبکه من‌و‌تو بهمن ماه امسال بیانیه‌ای از سوی شبکه من‌و‌تو صادر شد و بعد از ۱۳ سال این شبکه تعطیلی خود را رسما اعلام کرد. با توجه به اثرگذاری شبکه من‌و‌تو در ایجاد سبک زندگی در میان ایرانیان داشت بررسی  میزان این اثر گذاری و چرایی تعطیلی من‌و‌تو نزد پژوهشگران اجتماعی اهمیت ویژه‌ای پیدا کرد. به همین دلیل نشست «پس از من‌و‌تو » در اندیشکده افرا برگزار شد. در این نشست که به بررسی و نقد تعطیلی شبکه من‌و‌تو پرداخته شد دکتر عبداله بیچرانلو، عضوهیئت علمی دانشگاه تهران، علی اصغر شفیعیان، مدیر مسئول انصاف نیوز به بررسی عوامل جذابیت شبکه من‌و‌تو و میزان اثرگذاری آن پرداختند. در ابتدای نشست زهرا دانش طلب، پژوهشگر اندیشکده افرا به بررسی تاریخی شبکه من‌و‌تو و دسته بندی محتوای آن پرداخت. زهرا دانش طلب: شبکه «من‌وتو» پربیننده‌ترین شبکه ماهواره‌ای فارسی‌زبان در ایران در فاصله سال‌های ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ بوده. آکادمی گوگوش مهمترین برنامه‌ای بود که سال ۹۰ توانست مخاطب گسترده‌ای را به این شبکه جذب کند. اما از سال ۹۸ که محتوای سیاسی رسالت شبکه من‌و‌تو شد و سال ۱۴۰۱ ماهیت شبکه من‌و‌تو تغییر کرد و میان مخاطبان شکاف ایجاد شد و طیفی از مخاطبان خود را از دست داد. مهم‌ترین محتواهای ارائه شده در شبکه من‌و‌تو ، که سبب جذب مخاطب گسترده شد، عبارتند از : ۱-تولید و پخش فیلم‌های مستند تاریخی و سیاسی، یکی از نقاط قوت شبکه من‌و‌تو عنوان شده که بنا بر برخی ادعاها به خاطر دستیابی به آرشیو محرمانه صدا و سیما در سال‌های گذشته میسر شده است. به دلیل عدم شناخت کافی بسیاری از مردم از حوادث و سیر اتفاقات تاریخی، مستندها تاثیر انکارناپذیری بر افکار عمومی داشته تا مواردی خلاف واقع یا به عبارتی «تاریخی نازیسته» را به بیننده القا کند.۲ -تولید برنامه های سرگرمی و طنز با چاشنی خلاقیت که مخاطب گسترده ای را به خود جذب کرد. و بسیاری از مخاطبین صدا و سیما به خاطر همین برنامه‌های سرگرمی جذب محتوای من‌و‌تو شدند به گونه‌ای که برخی تاسیس شبکه نسیم را پاسخ صدا و سیما به فعالیت من‌و‌تو در محتوای سرگرم کننده دانستند. ۳ -حق پخش برنامه‌های تلویزیونی مطرح جهان مانند دوشیزه جهان، مراسم گلدن گلوب، جایزه گرمی و.. با حضور مجریان همیشگی من‌و‌تو و ترجمه تقریبا همزمان به فارسی از دیگر جذابیت های شبکه من‌و‌تو بود.۴- محتوای سیاسی و تحلیلی مانند اتاق خبر ، گزارشگر، سالی تاک که در سال های ابتدایی تلاش می‌شد به تمام عقاید مختلف تریبون دهد تا از سلطنت طلب و اصلاح طلب و چپ‌گرا و موافق جمهوری اسلامی را در برنامه‌های تحلیلی خود دعوت کند اما از سال گذشته تلاش برای برگرداندن سلطنت و اقناع افکار برای عمومی در جهت سلطنت طلبان باعث شد مخاطب این شبکه کاهش پیدا کند.  سناریوهای محتمل پس از پایان یافتن فعالیت شبکه من‌و‌تو به نظر می‌رسد، عبارتند از: بازگشت و ریبرندینگ با تیم تازه نفس، بازگشت با همان عنوان با محتوای سیاسی کمتر، سرمایه گذاری بیشتر در بخش رسانه های اجتماعی به جای شبکه ماهواره، ادغام محتوا و افراد حاضر در شبکه من‌و‌تو در دیگر شبکه‌ها متناسب با موضوع و با احتمال کمتر از بین رفتن کامل شبکه من‌و‌تو بدون هیچ احتمالی برای بازگشت مجدد. دکتر عبداله بیچرانلو: در دسته‌بندی کلی رسانه‌ها ممکن است تجاری یا عمومی باشند. شبکه من‌و‌تو در زمرۀ شبکه‌های تجاری نبود و چندان رویکرد درآمدزایی نداشت؛ از پخش آگهی‌های تجاری، درآمد مختصری – به نسبت بودجۀ مورد نیاز برای فعالیتش - داشت. به نظر می‌رسد ادعای مشکلات مالی ناشی از  مشکلات اقتصادی در منظقه، در صورتی می‌تواند واقعیت داشته باشد که این شبکه، از فعالیت تجاری تامین مالی می‌شد که اینگونه نبود. در واقع می‌توان گفت به طور کلی، شبکه‌های تلویزیونی ماهواره‌ای، در سال‌های اخیر، مخاطبان خود را از دست داده‌اند و با گسترش VODها (ویدئو مبتنی بر تقاضا)و رسانه‌های اجتماعی و دیگر تحولات فناوری اطلاعات و ارتباطات، دوره تلویزیون به معنای کلاسیک کلمه از جمله تلویزیون ماهواره‌ای گذشته است. برای نسل‌های متاخر،  آن گونه تلویزیون، کارکرد و جذابیتی ندارد. در طول دهه گذشته، تلویزیون در داخل کشور نیز  بازنگری جدی در رویکردهای خود برای تطبیق با این وضعیت، نداشته و روند اقبال به تلویزیون افول کرده است. من‌و‌تو در سالهای ابتدایی فعالیت خود در اواخر دهۀ ۱۳۸۰ و اوایل دهۀ ۱۳۹۰ به دلیل سبک خاص برنامه‌سازی و نیز شرایط ویژه اجتماعی در ایران، توانست سهمی از مخاطبان تلویزیونی در ایران را به دست آورد. یکی از دلایل موفقیت شبکه من‌و‌تو، تمرکز بر نقش زنان در جامعه بود که مورد اقبال قرار گرفت. از سوی دیگر، تولید پرحجم محتوای متمرکز بر دورۀ پیش از انقلاب و ایجاد نوستالژی برای نسل‌هایی که این دوره را تجربه کرده بودند، نیز سبب شد با تولید محتوای نرم مخاطبانی را به خود جلب نماید. شبکه من‌و‌تو با استفاده از محتوای سرگرم‌کننده و سبک (نرم) در ابتدا مخاطب خود را به دست آورد و با تمرکز بر حوزه سبک زندگی، کم‌کم زمینۀ لازم برای جلب اعتماد مخاطب به منظور توجه به برنامه‌های سیاسی و تاریخی در ای نشبکه را فراهم کرد. این شبکه، در مجموع با مستندهای تاریخی متمرکز بر دوره حکومت پهلوی و تلاش برای تطهیر آن، گفتمان‌سلطنت‌طلبی را  دنبال کرد. در حوادث سال گذشته، ورود این شبکه به فضای مذکور، چشمگیرتر و بارزتر بود. به طور کلی، از نیمۀ دوم دهه ۹۰ به تدریج شبکه‌های تلویزیونی ماهواره در میان مخاطبان فارسی‌زبان، افول کردند و از میزان مخاطبان‌شان کاسته شد به طوری که با تکامل رسانه‌های اجتماعی، مخاطبان بیشتری از این رسانه‌ها بهره گرفتند. در مجموع تحولات فناورانه و نیز برخی تحولات سیاسی- اجتماعی روی داده در یک سال گذشته، باعث شد که تلویزیون من و تو، تاثیرگذاری اساسی دورۀ ابتدای تاسیس را از دست بدهد. در این فضا تعطیلی آن، طبیعی بود. علی اصغر شفیعیان: ۱. راستی آزمایی علت تعطیلی شبکه من‌و‌تو با توجه به اینکه منابع درآمدی آن آشکار نیست، مشکل است. چندین دلیل می‌تواند داشته باشد ازجمله رقابت با شبکه‌های ماهواره‌ای تازه تاسیس مانند ایران اینترنشنال برای شبکه من‌و‌تو دشوار بوده است. از سویی احتمالا به دنبال ریبرندینگ باشند. ۲. ذوق زدگی برخی در داخل کشور از تعطیلی شبکه من‌وتو به خاطر مشکل مالی را درک نمی‌کنم؛ بدیهی است که یک رسانه‌ای مثل صداوسیما که به پول نفت وصل است هیچ وقت تعطیل نمی‌شود چون نیازی به کسب درآمد از مخاطبانش ندارد و طبیعی است که رسانه‌های خصوصی باید بتوانند درآمد کسب کنند. ۳. شبکه‌های اجتماعی با توجه به خاصیت بی‌زمانی که دارند جذابیت ویژه‌ای برای مخاطب دارند ولی به نظر من تعارضی میان شبکه اجتماعی و شبکه ماهواره‌ای وجود ندارد و ممکن است شبکه ماهواره‌ای و شبکه اجتماعی در کنار هم مشغول به فعالیت باشند. همانطور که شبکه‌های اجتماعی من‌و‌تو با وجود تعطیلی شبکه ماهواره‌ای من وتو همچنان مشغول به فعالیت هستند. ۴. بعد از انقلاب اسلامی در سال ۵۷ با وجود اینکه صدا و سیما تلاش زیادی در سیاه نشان دادن مطلق دوره پهلوی داشت، اما به دلیل اینکه طبیعتا این دوره هم ضعف‌هایی داشته است، با مستندات من‌و‌تو چهره پهلوی در افکار برخی افراد تغییر یافت. در واقع دستگاه‌های تبلیغاتی ما طوری عمل کردند که خود به خود در ذهن مخاطب پهلوی تبلیغ می‌شد و مخاطب فکر می‌کرد که اگر اینها نظام فعلی را اینقدر سفید و پهلوی را سیاه مطلق نشان می‌ٔهند، یک جای کار می‌لنگد. ۵. من و تو با استفاده از آرشیو دزدیده شده از صداوسیما مستندهایی ساخت و به دنبال تصویر آرمانی از پهلوی بود که توانستند از ضعف تبلیغاتی صدا وسیما استفاده کنند. ما اما با داشتن آن آرشیو نتوانستیم پهلوی را آن طور که بود بنمایانیم. در مورد دفاع مقدس هم محتواهایی می‌توان تهیه کرد اما یا ناتوانیم یا فقط یک طرف ماجرا را می‌خواهیم نشان دهیم برای همین شکست می‌خوریم ۶. صدا و سیما برای جذب مخاطب، برنامه‌هایی تفریحی با الگوگیری از من‌وتو ساخت اما بسیاری از اصول را زیر پا گذاشتند مانند همین برنامه حسینیه معلی که در تلویزیون پخش می‌شود و مثلا دو روحانی در آن حرکاتی کردند که در شان روحانیت نبود. ۷. من‌و‌تو تلاش می‌کرد دیدگاه‌های مختلفی را در شبکه‌های اجتماعی و ماهواره‌ای خود مطرح کند درحالی‌که ما در تلویزیون و در شبکه‌های اجتماعی فقط سانسور می‌کنیم. درباره من‌و‌تو آنچه مشخص است، این است که سبک زندگی خاصی را تبلیغ کردند و به نتایجی که می‌خواستند در زمینه سبک زندگی نیز رسیدند.